سینوسها حفرههای مملو از هوا در استخوانهای جمجمه و صورت هستند. هر عاملی که موجب پرشدن و گرفتگی آنها توسط موکوس یا چرک شود، سینوزیت ایجاد خواهد کرد. سرماخوردگی، حساسیت و انحراف تیغه بینی از عوامل این بیماری هستند. درد، تب خفیف، ترشحات بینی و آبریزش بینی وحلق وخصوصاً در صبحها از علائم این بیماری هستند.
سردردهای صبحگاهی در زمان بیدار شدن از خواب به صورت کاملاً مشخص به وجود مشکلی در سینوس اشاره دارد. همچنین درد در پیشانی، در محل سینوسهای پیشانی در زمان لمس، درد در فک و دندانهای بالایی و دردناکی گونهها در زمان لمسکردن (در اثر عفونت سینوسهای فک بالا)، تورم یا درد بافت اطراف چشمها یا کنارههای بینی، اختلال در حس بویایی و گرفتگی بینی از دیگر نشانههای بیماری هستند.
همچنین آسیب فعالیت مژکهای ریز حلق و بینی در افرادی که سیگار میکشند یا کسانی که در محیطی با آلودگی هوای شدید زندگی میکنند موجب خشکی مخاط بینی و سینوسها و در نهایت عفونت سینوس میشود. شنا کردن و خصوصاً شیرجهزدن در استخرهای آلوده که آب آلوده با فشار وارد حفرات سینوسها شود ممکن است منجر به عفونت سینوسها شود. سینوزیت هوایی بهدنبال تغییرات فشار هوا در پروازهای با ارتفاع زیاد میتواند موجب انسداد سوراخهای سینوسها و ایجاد فشار منفی و ترشح در سینوسها و بالاخره سینوزیت شود.
در استخوانبندی جمجمه تمام افراد حفرههایی آکنده از هوا وجود دارند، که به آن سینوس میگویند. سینوسها در استخوان گونه، پیشانی و کف جمجمه جا گرفتهاند. غیر از هوا، مادهای بهنام موکوس (ترشحات مخاطی) نیز به میزان مشخصی درون سینوسها قرار دارد. زمانی که مجراهای سینوسها بسته شوند یا موکوس بیش از حد تولید شود، شرایط ابتلا به سینوزیت فراهم میشود.
در این وضعیت ویروسها، باکتریها یا قارچها میتوانند سینوسها را هدف قرار دهند و باعث عفونت و التهاب آنها شوند. به حالت عفونت و التهاب سینوسها، سینوزیت گفته میشود.
دسته بندی سینوزیت
در هر طرف صورت ۴ عدد سینوس وجود دارد که عبارتاند از:
۱- سینوس فکی (maxillary sinuses): در زیر چشم و در استخوان گونه واقع است. سینوزیت فکی باعث ایجاد درد و احساس فشار در گونهها میشود (دنداندرد و سردرد.
۲- سینوس پیشانی (frontal sinuses): در بالای چشم و در استخوان پیشانی قرار دارد. سینوسهای پیشانی تا سن ۵–۱۰ سالگی وجود ندارند. این سینوسها از سن ۷ سالگی به بعد پدید میآیند. سینوزیت پیشانی باعث ایجاد درد و احساس فشار در بالای چشمها میشود (سردرد.
۳-سینوس پرویزنی (ethmoid sinuses): بین چشم و بینی و در استخوان پرویزنی واقع است. سینوسهای فکی و پرویزنی از بدو تولد وجود داشته و تا ۱۸ سالگی به رشد خود ادامه میدهند. سینوزیت پرویزنی باعث ایجاد درد و احساس فشار بین بینی و چشمها میشود (سردرد.
۴- سینوس شبپرهای (sphenoid sinuses): در پشت سینوس پرویزنی و چشم و در مرکز استخوان جمجمه، زیر غدهٔ هیپوفیز قرار دارد. سینوسهای شبپرهای در سنین بلوغ ظاهر میگردند. سینوزیت شبپرهای باعث ایجاد درد و احساس فشار پشت چشمها میشود.
سینوزیت براساس دورهٔ بیماری به سه دستهٔ زیر حاد (کمتر از ۴ هفته)، تحت حاد (۴ تا ۱۲ هفته) و مزمن (بیشتر از ۱۲ هفته) تقسیم میشود.
اگر بخواهیم از انواع سینوزیت صحبت کنیم، باید بگوییم که سینوزیت دو نوع دارد: حاد و مزمن.
علائم و نشانههای مشترک سینوزیت مزمن شامل موارد زیر است:
۱. التهاب بینی
۲. ترشحات ضخیم و بیرنگ از بینی
۳. تخلیه به پشت گلو (تخلیه خلف بینی)
۴. انسداد یا احتقان بینی که باعث مشکل در تنفس میشود
۵. درد، حساسیت و تورم در اطراف چشم، گونه، بینی یا پیشانی
۶. کاهش حس بو و طعم
علائم و نشانههای دیگر شامل:
۷. درد گوش
۸. درد در فک و دندانهای فوقانی
۹. سرفه یا گلو
۱۰. گلو درد
۱۱. بوی بد دهان
۱۲. خستگی
درمان سینوزیت مزمن شامل موارد زیر است:
این اسپریهای بینی به جلوگیری و درمان التهاب کمک میکند. مثالها شامل فلوتیکازون، تریامسینولون، بودزونید، ممتازون و بکلومتازون است. اگر اسپریها به اندازه کافی موثر نباشند، پزشک ممکن است شستشو با محلول نمکی مخلوط شده با قطره بودزونید یا استفاده از اسپری محلول بینی را توصیه کند.
با نمک، همراه با اسپری یا محلول بینی، باعث کاهش تخلیه و شستشوی مواد تحریک کننده و آلرژن میشود.
این داروها برای رفع التهاب سینوزیت شدید استفاده میشود، به خصوص اگر پولیپ بینی نیز دارید. کورتیکواستروئیدهای خوراکی میتوانند در طولانی مدت عوارض جانبی جدی ایجاد کنند، بنابراین از آنها فقط برای درمان علائم شدید استفاده میشود.
در صورت واکنش به آسپیرین که باعث سینوزیت میشود، درمان حساسیت زدایی آسپرین وجود دارد. تحت نظارت پزشکی، برای افزایش تحمل، به تدریج دوزهای بیشتری از آسپیرین مصرف میشود.
در صورت ابتلا به عفونت باکتریایی، گاهی آنتیبیوتیکها برای سینوزیت لازم هستند. اگر پزشک نتواند عفونت زمینهای را رد کند، ممکن است آنتی بیوتیک را گاهی اوقات با داروهای دیگر توصیه کند.
اگر عفونت زمینهای سینوس ها رد نشود، پای آنتیبیوتیکها به وسط کشیده میشود.
اگر آلرژی در ایجاد سینوزیت نقش دارد، واکسنهای آلرژی (ایمونوتراپی) که به کاهش واکنش بدن در برابر آلرژنهای خاص کمک میکند، ممکن است باعث بهبود شرایط شود.
در صورت مقاومت به دارو یا درمان، عمل جراحی آندوسکوپی سینوس میتواند یک گزینه باشد. برای این روش، پزشک از یک لوله نازک و انعطافپذیر با یک چراغ متصل (آندوسکوپ) برای کشف معابر سینوس استفاده میکند.
بسته به منبع انسداد، پزشک ممکن است از ابزارهای مختلفی برای از بین بردن بافت یا جدا کردن پولیپی که باعث انسداد بینی شده، استفاده کند. بزرگ کردن دهانه باریک سینوس نیز میتواند گزینهای برای تقویت تخلیه باشد.
قدم نخست در تشخیص سینوزیت مزمن، مراجعه به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی است. پزشک پس از شنیدن شرح حال به معاینه میپردازد.
برای تشخیص سینوزیت مزمن، پزشک نقاط مختلف صورت و بینی (روی سینوسها) را لمس میکند تا دردناکی آنها در هنگام لمس را بررسی کند. همانطور که پیشتر نوشتیم، درد در ناحیه سینوسها یکی از نشانههای سینوزیت مزمن است.
علاوه بر معاینه، پزشک ممکن است سایر روشهای تشخیصی را هم به کار ببرد. در زیر روشهای تشخیص سینوزیت را با هم مرور میکنیم.
تصویربرداری پزشکی، جزییات و وضعیت سینوسها و بینی را نشان میدهد. به عنوان نمونه، میتواند مکان دقیق التهاب و تورم شدید یا یک عامل انسدادی را مشخص کند.
برای این کار از دو روش ممکن است استفاده شود:
پزشک یک لوله باریک و قابل انعطاف (دستگاه آندوسکوپی) را داخل بینی قرار میدهد و به این روش، به طور مستقیم داخل سینوسها را میبیند.
اگر پزشک تشخیص دهد که آلرژی یا حساسیت سبب بروز سینوزیت مزمن شده است، تست پوستیِ حساسیت درخواست میشود.
در این آزمایش مقدار بسیار کمی از مواد مختلفی که ممکن است ایجاد حساسیت کنند، زیر پوست ناحیه ساعد تزریق میشود. پس از حدود بیست دقیقه، اگر در ناحیه تزریق، تورم یا قرمزی دیده شد، به معنای تایید حساسیت نسبت به ماده تزریق شده تلقی میشود.
این آزمایش بسیار سریع و بیخطر است و ماده آلرژیزا را مشخص میکند.
در بیشتر موارد، برای تشخیص سینوزیت مزمن نیازی به کشت ترشحات نیست. در مواردی که بیماری به درمان پاسخ نمیدهد یا با وجود درمان، شرایط و علائم بیمار بدتر میشود، کشت ترشحات بینی و سینوسها درخواست میشود
سینوزیت حاد
سينوزيت حاد (التهاب شديد سينوس ها و بيني) منجر به التهاب و تورم حفراتي كه در اطراف مسيرهاي عبوري بيني شما وجود دارند (سينوس ها) مي شود. اين سينوزيت شديد ممكن است منجر به ايجاد اشكالاتي در تنفس از طريق بيني گردد. ناحيه اطراف چشم ها و صورت شما ممكن است احساس تورم داشته باشد و يا ممكن است با مشكل درد صورت و سردرد مواجه باشيد. سينوزيت حاد اغلب به دليل سرما خوردگي شديد رخ مي دهد. عوامل ديگري همچون آلرژي ها، باكتري ها و عفونت هاي قارچي نيز تاثيرگذارند. درمان سينوزيت حاد به علت آن وابسته است. در اغلب موارد درمان هاي خانگي تنها چيزي است كه مورد نياز مي باشد. با اين حال سينوزيت مداوم مي تواند به عفونت هاي جدي و عوارض ديگر منجر شود. سينوزيت هايي كه بيش از 8 هفته به طول انجامند و يا برگشت پذير باشند، سينوزيت هاي مزمن ناميده مي شوند و برای درمان آن حتما به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.
نشانه های سینوزیت حاد
چنانچه شما نشانه های ملايمي از سينوزيت داريد، سعي كنيد از خودتان مراقبت كنيد. چنانچه هركدام از موارد زير را در خود مشاهده كرديد با پزشک گوش و حلق و بینی در تماس باشيد:
علت های سینوس حاد
هنگامي كه شما به سينوزيت مبتلا مي شويد غشاي مخاطي بيني شما، سينوس ها و گلو (بخش فوقاني دستگاه تنفس شما) ملتهب مي شود. تورم مانع از باز شدن سينوس ها مي شود و از تخليه مخاط به صورت معمولي جلوگيري مي كند كه منجر به درد صورت و ساير علائم سينوزيت مي شود. سينوس هاي بسته شده يك محيط مرطوبي را ايجاد مي كنند كه منجر به نگه داشته شدن آسان تر عفونت مي گردند. سينوس هايي كه عفوني مي شوند نمي توانند ترشحات را تخليه كنند و پر از چرك مي گردند، كه اين امر منجر به علائم و نشانه هايي همچون ترشحات ضخيم، زرد و يا سبز رنگ و ساير علامت هاي عفونت مي شود.
سينوزيت حاد ممكن است از موارد زير ناشي شود:
برخي شرايط سلامتي مي توانند خطر شما را در ابتلا به عفونت ويروسي افزايش دهد كه منجر به سينوزيت مي شود و يا مي تواند خطر ابتلا به سينوزيت را در شما افزايش دهند كه ناشي از يك عفونت زمينه اي نمي باشد. اين شرايط عبارتند از:
ممكن است شما در معرض افزايش خطر ابتلا به سينوزيت قرار بگيريد در صورتيكه موارد زير را داشته باشيد:
عوارض های سينوزيت حاد
هنگامي كه پزشكتان را ملاقات مي كنيد، انتظار معاينه كامل از سينوس هايتان را داشته باشيد. همچنين ممكن است پزشكتان چشم ها، گوش ها، بيني و گلويتان را نيز معاينه كند. براي پاسخ دهي به سوالات جزئي درباره علائم خود آماده باشيد. ممكن است پزشكتان بخواهد اطلاعاتي را در اختيار او قرار دهيد از جمله:
ليستي از سوالات قبل از قرار با دکتر گوش و حلق بینی تهيه كنيد، زيرا به شما كمك مي كند از حداكثر زمان خود با پزشك استفاده نماييد. براي سينوزيت حاد برخي سوالات اساسي براي پرسيدن از پزشك عبارتند از:
متخصص گوش و حلق و بینی شما ممكن است از روش هاي متنوعي براي بررسي سينوزيت حاد شما انجام دهد از جمله:
درمان ها و داروهای سینوزیت حاد
در بيشتر موارد برای سينوزيت حاد نيازي به درمان وجود ندارد به اين دليل كه از ويروسي ناشي مي شوند كه علت يك سرماخوردگي ساده نيز مي باشد. تكنيك هاي مراقبت از خود معمولا تنها راه درمان مورد نياز براي سرعت بخشيدن به بهبودي و تسكين علائم هستند.
ممكن است پزشكتان درمان هايي را به شما توصيه كند كه به تسكين علائم سينوزيت كمك نمايند؛ از جمله:
آنتي بيوتيك ها برای سینوزیت حاد
معمولا براي درمان سينوزيت حاد آنتي بيوتيك ها مورد نياز نيستند.
آنتي بيوتيك در درمان سينوزيت حاد ناشي از عفونت باكتريايي استفاده مي شود.
به ندرت سينوزيت حاد به دليل عفونت قارچي اتفاق ميفتد، كه مي تواند با استفاده از داروهاي ضد قارچ درمان شود. ميزان مصرف دارو، همانند مدت زمان مورد نياز براي مصرف آن به شدت عفونت و سرعت بهبودي علائم بستگي دارد.
اگر آلرژي منجر به وخيم شدن سينوزيت شما گردد، ضربه وارد كردن به آلرژي (از طريق ايمونوتراپي) موجب كاهش واكنش بدن به مواد حساسيت زاي خاص مي گردد و به درمان علائم شما كمك خواهد نمود.
اين مراحل خود درماني مي تواند به بهبودي علائم سينوزيت كمك كنند:
راه های پيشگيري از سینوزیت حاد